Starzenie się społeczeństwa sprawia, że coraz więcej placówek medycznych musi zadbać o właściwą ocenę stanu zdrowia pacjentów w wieku podeszłym. Sama obserwacja kliniczna często nie wystarcza – potrzebne są narzędzia, które w prosty, a jednocześnie wiarygodny sposób pozwolą wskazać osoby najbardziej zagrożone pogorszeniem zdrowia.

Jednym z takich narzędzi jest skala VES-13 stosowana w ramach całościowej oceny geriatrycznej. To właśnie od jej właściwego wypełnienia zależy zarówno trafność diagnozy, jak i możliwość rozliczenia świadczenia z NFZ.

Skalę VES-13 zaadoptował Zespół Ekspertów ds. Gerontologii przy Ministerstwie Zdrowia. Informacje na ten temat można znaleźć w publikacji „Standardy postępowania w opiece geriatrycznej” zamieszczonej w czasopiśmie Gerontologia Polska, w wydaniu z 2013 roku (tom 21, nr 2).

Zgodnie z zarządzeniem prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), w przypadku rozliczania świadczenia o nazwie „Całościowa ocena geriatryczna”, które jest finansowane w ramach produktu o kodzie 5.53.01.0001499 z katalogu produktów do sumowania, świadczeniodawca ma kilka obowiązków:

1. Udokumentowanie przeprowadzenia oceny geriatrycznej:

• Ocena musi być przeprowadzona przez lekarza geriatrę lub przez konsultacyjny zespół geriatryczny.
• To oznacza, że ocena stanu zdrowia pacjenta musi być dokonana przez specjalistów w dziedzinie geriatrii, co zapewnia wysoką jakość diagnozy i planowania opieki.

2. Udokumentowanie kwalifikacji do świadczenia na podstawie skali VES-13:

• Skala VES-13 (Vulnerable Elders Survey-13) jest narzędziem oceny, które pomaga w identyfikacji osób starszych narażonych na pogorszenie stanu zdrowia.
• Świadczeniodawca musi wykazać, że pacjent kwalifikuje się do świadczenia na podstawie wyników uzyskanych z zastosowania tej skali. Skala ta ocenia m.in. zdolności fizyczne, funkcjonalne oraz stan zdrowia psychicznego pacjenta.

3. Prowadzenie dodatkowej dokumentacji: karty całościowej oceny geriatrycznej:

• Świadczeniodawca jest zobowiązany do prowadzenia szczegółowej dokumentacji, znanej jako Karta Całościowej Oceny Geriatrycznej.
• Karta ta zawiera kompleksowe informacje na temat stanu zdrowia pacjenta, w tym wyniki różnych ocen i testów geriatrycznych, co pozwala na dokładne śledzenie stanu zdrowia pacjenta i planowanie odpowiednich interwencji medycznych.

Skala VES-13 to kluczowe narzędzie do oceny ryzyka zdrowotnego u osób starszych. Umożliwia identyfikację pacjentów, którzy mogą wymagać bardziej intensywnej opieki i wsparcia.

Całościowa ocena geriatryczna to kompleksowy proces oceny stanu zdrowia osób starszych, który obejmuje nie tylko ocenę fizyczną, ale także aspekty psychiczne, społeczne i funkcjonalne. Dzięki temu możliwe jest stworzenie spersonalizowanego planu opieki, który odpowiada na wszystkie potrzeby pacjenta.

Przyjęcie tych standardów przez NFZ i Ministerstwo Zdrowia ma na celu zapewnienie, że opieka nad osobami starszymi w Polsce jest prowadzona w sposób kompleksowy i zgodny z najlepszymi praktykami medycznymi. To z kolei ma poprawić jakość życia pacjentów geriatrów i zapewnić im lepszą opiekę zdrowotną.

Skala VES-13 ma formę tabeli, w której ocenie podlegają cztery obszary. W większości przypadków uzupełnienie skali polega na zaznaczeniu odpowiedzi „tak” lub „nie”.

Obszary Oceny

1. Wiek pacjenta:
   • Pierwszym ocenianym obszarem jest wiek pacjenta.
   • Należy zaznaczyć właściwy dla pacjenta przedział wiekowy, wybierając spośród trzech opcji:
     • Wiek między 60 a 74 rokiem życia,
     • Wiek między 75 a 84 rokiem życia,
     • Wiek ponad 85 lat.
   • Każdemu z tych przedziałów przypisana jest odpowiednia punktacja:
     • 0 punktów dla pacjentów w wieku 60-74 lat,
     • 1 punkt dla pacjentów w wieku 75-84 lat,
     • 3 punkty dla pacjentów w wieku powyżej 85 lat.
2. Samoocena stanu zdrowia:
   • W drugim obszarze pacjent ocenia swój stan zdrowia.
   • Pacjent wskazuje, czy jego stan zdrowia można zakwalifikować jako wspaniały lub dobry („tak” - 0 punktów), czy też przeciętny lub zły („tak” - 1 punkt).
   • W kolumnie „ocena” zaznacza się odpowiedź, co pozwala na prostą i szybką ocenę stanu zdrowia pacjenta.
3. Trudności w wykonywaniu określonych czynności:
   • Trzeci obszar ocenia, czy pacjent ma znaczne trudności w wykonywaniu pewnych czynności, lub czy ich wykonanie jest zupełnie niemożliwe.
   • Pacjent odpowiada na sześć pytań dotyczących:
     • Pochylania, kucania, klękania,
     • Podnoszenia, dźwigania przedmiotów o wadze 4,5 kg,
     • Sięgania lub wyciągania ramion powyżej barków,
     • Pisania lub utrzymywania drobnych przedmiotów,
     • Przejścia 400 metrów,
     • Ciężkich prac domowych, takich jak mycie podłóg lub okien.
   • Odpowiedzi „tak” lub „nie” są notowane w tabeli.
   • Jeśli dwie (lub więcej) odpowiedzi są pozytywne, przyznaje się 2 punkty; jeśli jedna odpowiedź jest pozytywna, przyznaje się 1 punkt.
4. Trudności z wykonywaniem czynności dnia codziennego:
   • Czwarty obszar ocenia trudności w wykonywaniu codziennych czynności lub ich niemożność z powodu złego stanu zdrowia lub ograniczeń sprawności.
   • Pacjent odpowiada na pytania dotyczące:
     • Zakupów produktów na potrzeby własne (np. produkty toaletowe, leki),
     • Rozporządzania własnymi pieniędzmi (śledzenie wydatków, opłacanie rachunków),
     • Przejścia przez pokój (także przy pomocy kuli, laski lub balkonika),
     • Wykonywania lekkich prac domowych (zmywanie naczyń, ścieranie kurzu),
     • Kąpieli (w wannie lub pod prysznicem).
   • Jeżeli choć jedna odpowiedź jest pozytywna, przyznaje się 4 punkty.

Suma punktów i interpretacja

• Na koniec należy zsumować punkty ze wszystkich obszarów. Maksymalna liczba punktów wynosi 10.
• Uzyskanie 3 lub więcej punktów wskazuje na ryzyko znacznego pogorszenia stanu zdrowia oraz sprawności funkcjonalnej pacjenta w ciągu najbliższych dwóch lat.

Dokumentacja

• Po uzupełnieniu skali, konieczne jest umieszczenie daty oraz nadruku lub pieczątki zawierającej imię i nazwisko lekarza, jego numer prawa wykonywania zawodu oraz podpis.
• To formalizuje ocenę i zapewnia, że jest ona przeprowadzona przez uprawnioną osobę, co jest kluczowe dla jej wiarygodności i uznania w systemie opieki zdrowotnej.