Pacjentowi przyjętemu do szpitala lub innego zakładu leczniczego wykonującego stacjonarną i całodobową działalność leczniczą zapewnia się bezpłatnie leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne, jeżeli są one konieczne (art. 35 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Rozwiniecie tej zasady znajdziemy w § 12 ust. 9 OWU, który dodatkowo mówi o zakazie ordynowania takiemu pacjentowi koniecznych do wykonania świadczenia leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych dostępnych na receptę. Z tych przepisów znaczna część świadczeniodawców i lekarzy wywodzi ogólny, całkowity zakaz wystawiania pacjentowi, w czasie jego hospitalizacji, jakichkolwiek recept. Czy rzeczywiście tak jest?

Codzienność pokazuje, że niekiedy taka praktyka byłaby pożądana i pozwoliłaby lepiej zarządzać procesem leczenia w czasie. Chodzi o sytuacje, w których np. pacjent oczekuje w najbliższych dniach na wypis ze szpitala, będzie musiał kontynuować farmakoterapię w domu, a wiadomo, że lek jest trudno dostępny w aptece, więc zakup będzie wymagał czasu. Albo też lekarz, planując proces leczenia pacjentów w oddziale, i przewidując związany z tym zakres obowiązków administracyjnych bądź własną nieobecność, chciałby przygotować wszystkie potrzebne do wypisu dokumenty na jeden lub kilka dni wcześniej. Czy w takim przypadku może one wystawić pacjentowi receptę, pod warunkiem że ten zrealizuje ją po wyjściu ze szpitala?

W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na brzmienie art. 35 ustawy o świadczeniach i § 12 ust. 9 OWU oraz zrozumieć ich faktyczne znaczenie. Chodzi w nim o to, że w czasie hospitalizacji świadczeniodawca musi zapewnić pacjentowi wszystkie leki związane z procesem leczenia, a pacjent nie może sam ponosić kosztów związanych z leczeniem w czasie pobytu w szpitalu. Nie ma natomiast przeszkód ku temu, aby w ramach planowania leczenia przyszłego, następującego po wypisie, móc wystawić recepty.

Rozwiązanie przynosi art. 96a ust. 1 pkt 5 lit. b Prawa farmaceutycznego, który przewiduje możliwość wystawienia recepty z określeniem terminu realizacji „od dnia”. Osoba uprawniona do wystawienia recepty ma obowiązek wskazać na niej następujące dane dotyczące daty realizacji:

• datę wystawienia recepty – która zawsze powinna być zgodna z rzeczywistym dniem wystawienia. Jeżeli recepta jest wystawiona w czasie hospitalizacji pacjenta, to należy taką datę wpisać;
• datę realizacji recepty „od dnia”, a jeżeli nie dotyczy znak „X” – w tym miejscu lekarz, planując leczenie, może wskazać dowolną przyszłą datę, po nadejściu której apteka będzie uprawniona do realizacji recepty i wydania leku. Przepisy nie limitują tu maksymalnego okresu, do jakiego można planować farmakoterapię; powinny decydować tu względy merytoryczne i dające się przewidzieć konsekwencje zdrowotne.

Wystawienie pacjentowi jeszcze w czasie trwania hospitalizacji recepty jest dopuszczalne, jeżeli na takiej recepcie będzie wskazana data jej realizacji przypadającej dopiero po dniu wypisu.

Oznaczenie daty przyszłej jako terminu realizacji recepty możliwe jest zarówno w przypadku recept tradycyjnych, papierowych, jak i w przypadku e-recept. E-receptę będzie widać w systemie informacji medycznej już od dnia jej wystawienia, ale apteka będzie mogła ją zrealizować dopiero w przyszłości, po nadejściu określonego przez lekarza terminu. Tym samym, nikt nie będzie mógł postawić świadczeniodawcy zarzutu, że ordynuje pacjentowi leki potrzebne do udzielenia świadczenia szpitalnego.

Problemem praktycznym, jaki rysuje się w analizowanym przypadku, może okazać się precyzyjne ustalenie i wskazanie na recepcie daty wypisu, po której recepta będzie mogła być realizowana. Możemy starać się ją przewidywać, ale zawsze musimy liczyć się z tym, że może się ona zmienić w zależności od stanu pacjenta. W razie gdyby do wypisu w przewidywanym dniu nie doszło, e-receptę należy niezwłocznie sprostować – co w praktyce odbywa się przez jej anulowanie i ponowne wystawienie kolejnego dokumentu.

Planując przyszłą farmakoterapię, należy pamiętać o następujących zasadach (różnych, w zależności od tego czy recepta jest wystawiana w postaci elektronicznej czy papierowej):

LIMIT RECEPT:

lekarz może wypisać jedną receptę na ilość leków potrzebną na cały okres leczenia, ale może także podzielić ten proces na krótsze odcinki i wypisać jednorazowo kilka recept, na mniejsze ilości leków, z jednoczesnym określeniem dat ich realizacji przypadających na następujące bezpośrednio po sobie okresy (czyli dla terapii, która ma trwać 3 miesiące, można wystawić 3 recepty, na każdej przepisać ilość leku wystarczającą na 30-dniową terapię, i wskazać na każdej z recept termin realizacji „od dnia” przypadający po upływie miesiąca od daty realizacji recepty poprzedzającej).

Lekarz może wystawić do 12 recept w postaci papierowej na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 360 dni. Z kolei pielęgniarka i położna mogą wystawić do 4 recept na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 120 dni.

LIMIT LEKÓW:

prawo farmaceutyczne określa limity leków, jakie mogą być przepisywane na jednej recepcie, i tak lekarz może:

1) w przypadku e-recepty – przepisać leki w ilości niezbędnej pacjentowi do maksymalnie 360-dniowego stosowania, wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania; Taka recepta będzie jednak realizowana etapami, tzn. pacjent od dnia realizacji recepty może otrzymać maksymalnie ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną pacjentowi do 120-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania, przy czym w przypadku produktu wydawanego w opakowaniach, których wielkość uniemożliwia wydanie go w ilości niezbędnej do stosowania przez wyliczony okres, dopuszcza się wydanie go w ilości przekraczającej tę ilość, jednak nie więcej niż o jedno najmniejsze opakowanie;

2) w przypadku recepty papierowej - przepisać leki w ilości niezbędnej pacjentowi do maksymalnie 120-dniowego stosowania, wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania.

TERMIN REALIZACJI RECEPTY:

Termin realizacji recepty nie może przekroczyć:

1) 30 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji "od dnia", a w przypadku recepty w postaci elektronicznej - 365 dni. Jeżeli recepta elektroniczna jest realizowana po upływie 30 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji "od dnia", recepta jest realizowana z wyłączeniem dni stosowania, które już upłynęły;

2) 7 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji "od dnia" dla recepty na antybiotyki w postaci preparatów do stosowania wewnętrznego i parenteralnego;

3) 120 dni od daty jej wystawienia na produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego sprowadzane z zagranicy dla pacjenta na podstawie art. 4 albo art. 29a ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz na produkty immunologiczne wytwarzane indywidualnie dla pacjenta;

4) 30 dni od daty jej wystawienia dla recepty na środki odurzające, substancje psychotropowe, preparaty zawierające te środki lub substancje oraz prekursory kategorii 1.

Informacja o wszystkich wystawionych receptach powinna znaleźć się w karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego, co wynika z § 24 ust. 3 pkt 6 rozporządzenia w sprawie dokumentacji medycznej. W przypadku wystawiania recept z terminem realizacji „od dnia” lub kilku recept na następujące po sobie terminy realizacji, okoliczność tę także należy odpowiednio opisać i w miarę możliwości uzasadnić w dokumentacji medycznej – co umożliwi w przyszłości wykazanie przyczyny i celu wystawienia recepty jeszcze w czasie pobytu pacjenta w szpitalu.