Pacjentka otrzymała od lekarza prowadzącego skierowanie na cytologię. Na badanie zgłosiła się w najbliższym możliwym terminie. Po przeprowadzeniu procedury poinformowano ją, że na wyniki czeka się około 2-3 tygodni. Po upływie tego okresu pacjentka zgłosiła się, żeby odebrać wyniki badań. Recepcjonistka poinformowała ją jednak, że zgodnie z procedurą przyjętą w placówce wyniki badań przekazuje lekarz, a ona nie ma uprawnień do udzielania takich informacji.

Kilka dni później pacjentka ponownie zwróciła się z prośbą o udostępnienie wyników badań. Wysłała w tym celu pismo do placówki medycznej. W odpowiedzi otrzymała informację tożsamą do tej, której udzieliła jej recepcjonistka. 

Po kilku kolejnych próbach skontaktowania się z lekarzem pacjentka zdecydowała się ostatecznie umówić na wizytę. Ze względu na urlop lekarza oraz długą kolejkę termin wizyty wyznaczono 6 miesięcy później. Gdy pacjentka stawiła się na umówioną wizytę, okazało się, że wyniki badań znacznie odbiegają od normy. W następstwie kolejnych badań wykryto nowotwór.

Pacjentka wytoczyła przeciwko placówce proces. Uznała, że pracownicy dopuścili się naruszenia praw pacjenta przez odmowę wydania dokumentacji medycznej. Tym samym przyczynili się do opóźnienia postawienia właściwej diagnozy i podjęcia leczenia o 8 miesięcy.

Czy pacjentka słusznie wystąpiła z roszczeniem przeciwko placówce? Tak. Wyniki badań diagnostycznych zgodnie z postanowieniami rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, są częścią dokumentacji medycznej pacjenta. Ta z kolei powinna być udostępniana pacjentowi, jego przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie upoważnionej w każdej sytuacji, gdy zgłoszą oni taką potrzebę.

Pacjentce kilkakrotnie odmówiono udostępnienia wyników przeprowadzonego badania. Tym samym uniemożliwiono jej skorzystanie z przysługującego jej prawa. Naruszenie praw pacjenta było zatem bezsprzeczne. Gdyby wyniki badań udostępniono pacjentce bez zbędnej zwłoki, po wystąpieniu przez nią z pierwszym wnioskiem o udostępnienie dokumentacji medycznej, lekarz prawdopodobnie wcześniej postawiłby diagnozę i rozpoczął leczenie.

W przypadku większości chorób i dolegliwości czas odgrywa istotne znaczenie. Zwłoka w podjęciu leczenia może spowodować nieodwracalne skutki, a w niektórych przypadkach nawet śmierć pacjenta. Wczesne rozpoznanie umożliwia szybką reakcję i wdrożenie odpowiedniej terapii, a niejednokrotnie zwiększa szanse pacjenta na całkowite wyleczenie. Tymczasem czas między przeprowadzeniem badania a wizytą u lekarza, podczas której przedstawia on pacjentowi wyniki badań, jest niekiedy bardzo długi.

Choć formalnie żaden przepis nie nakłada na placówki medyczne i lekarzy obowiązku informowania pacjentów o niewłaściwych wynikach badań, to jednak takie rozwiązanie jest słuszne, choćby ze względu na istotę zawodu lekarza.

Pacjentka sama wystąpiła z wnioskiem o udostępnienie wyników badań, których jej nie wydano. Wyniki badań dość jednoznacznie wskazywały, że ma nowotwór, a zatem wymaga niezwłocznego podjęcia leczenia. Z tego względu słuszne było skontaktowanie się z pacjentką z własnej inicjatywy. Mimo to nikt z personelu placówki medycznej nie zawiadomił jej, że znajduje się w stanie zagrożenia życia lub zdrowia. 

1. Upewnij się, czy sposób udostępnienia informacji w sposób dostateczny zabezpiecza dane wrażliwe pacjenta przed dostępem osób trzecich.
2. Sprawdź, czy osoba, której przekazujesz informacje, jest uprawniona do ich otrzymania.
3. Dowiedz się, czy przekazywane informacje mają uzasadnienie medyczne historii choroby – zwłaszcza gdy pacjent pozostaje pod stałą opieką specjalisty.
4. Upewnij się, że nie narażasz pacjenta na stres.

Dane zawarte w dokumentacji medycznej, w tym również wyniki badań diagnostycznych są szczególną kategorią danych osobowych. Są to dane wrażliwe (sensytywne). Z tego względu podlegają wzmożonej ochronie. Lekarze powinni zatem zachować szczególną ostrożność, przekazując je pacjentowi.

W obu przykładach lekarze nie zachowali należytej staranności i ostrożności. Podjęli decyzję o skontaktowaniu się z pacjentką i przekazaniu jej informacji o niewłaściwych wynikach badań i zagrożeniu życia. O ile w drugim przypadku ciężko mówić o ewentualnej szkodzie bądź krzywdzie pacjenta, o tyle w pierwszym przykładzie lekarz swoim zachowaniem naraził siebie oraz placówkę na odpowiedzialność. Pacjentka może podnieść przeciwko nim roszczenia z tytułu naruszenia praw pacjenta.

Placówki medyczne mogą opracować procedurę przekazywania wyników badań oraz wytycznych dotyczących dalszego leczenia podczas kolejnej wizyty u specjalisty, który zlecił badania. Przemawia za tym m.in. sposób rozliczania przez NFZ świadczeń udzielanych w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej – z wyłączeniem ambulatoryjnych świadczeń kosztochłonnych. 

Badania diagnostyczne nie są kontraktowane oddzielnie, ale są częścią porady. Zwrot kosztów następuje w takich przypadkach dopiero po zakończeniu całego cyklu postępowania medycznego, a zatem po skonsultowaniu wyników badań z pacjentem i przekazaniu mu wytycznych dotyczących dalszego leczenia. Pamiętajmy, że interes placówki medycznej nie może być jednak stawiany ponad interesem pacjenta.

Żadna procedura nie zwalnia personelu medycznego z indywidualnej oceny konkretnego przypadku i reagowania stosownie do potrzeb i towarzyszących okoliczności. Personel powinien być więc nie tylko przeszkolony w zakresie obowiązujących przepisów, ale także mieć umiejętność odpowiedniej ich analizy i interpretacji oraz oceny różnych interesów.

Zalecenia dla pacjentów

1. Zapewnienie dostępu do dokumentacji medycznej:
   • Każdy pacjent ma prawo do dostępu do swojej dokumentacji medycznej, w tym wyników badań. Dokumentacja ta powinna być udostępniona bez zbędnej zwłoki.
2. Kto informuje o wynikach badań:
   • Wyniki badań powinien przekazywać lekarz prowadzący lub uprawniony personel medyczny. Recepcjonistki i osoby bez odpowiednich kwalifikacji nie mają prawa informować pacjentów o wynikach badań.
3. Znaczenie czasu w leczeniu:
   • W przypadku poważnych chorób, takich jak nowotwory, czas odgrywa kluczową rolę. Wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie leczenia mogą znacząco poprawić rokowania pacjenta.
4. Procedura informowania o wynikach:
   • Placówki medyczne powinny mieć opracowane procedury dotyczące przekazywania wyników badań, szczególnie gdy odbiegają one od normy. Procedura powinna uwzględniać szybkie informowanie pacjenta o wynikach i dalszych krokach leczenia.
5. Zabezpieczenie danych osobowych:
   • Informacje o wynikach badań są danymi wrażliwymi i powinny być chronione. Upewnij się, że sposób przekazywania informacji zabezpiecza dane przed dostępem osób trzecich.
6. Jak reagować na opóźnienia:
   • Jeśli pacjent napotyka trudności w uzyskaniu wyników badań, powinien ponownie zwrócić się do placówki medycznej, wysyłając pismo z prośbą o udostępnienie dokumentacji. Jeśli problem nie zostanie rozwiązany, pacjent może rozważyć złożenie skargi do Rzecznika Praw Pacjenta.
7. Kiedy działać z własnej inicjatywy:
   • W przypadkach, gdy wyniki badań wskazują na poważne zagrożenie dla zdrowia lub życia, personel medyczny powinien skontaktować się z pacjentem z własnej inicjatywy, nawet jeśli pacjent nie zgłosił się po wyniki.
8. Przygotowanie do przekazania informacji:
   • Zanim lekarz poinformuje pacjenta o wynikach, powinien upewnić się, że ma wszystkie niezbędne informacje i że przekazuje je w sposób minimalizujący stres pacjenta.

Działania przed poinformowaniem pacjenta o wynikach badań

1. Zabezpieczenie danych:
   • Upewnij się, że dane pacjenta są chronione i nie zostaną udostępnione osobom nieuprawnionym.
2. Sprawdzenie uprawnień:
   • Potwierdź, że osoba odbierająca wyniki ma do tego odpowiednie uprawnienia.
3. Ocena medyczna:
   • Przeanalizuj, czy przekazywane informacje są zgodne z historią choroby pacjenta i czy są uzasadnione medycznie.
4. Redukcja stresu:
   • Staraj się przekazywać informacje w sposób jak najmniej stresujący dla pacjenta.

Jakie kroki podjąć w przypadku opóźnień w informowaniu

1. Prośba o przyspieszenie:
   • Jeśli termin wizyty u lekarza jest odległy, pacjent może poprosić o wcześniejszy termin, zwłaszcza w przypadku poważnych wyników.
2. Skargi i roszczenia:
   • W przypadku naruszenia praw pacjenta, np. odmowy udostępnienia dokumentacji, pacjent może złożyć skargę do odpowiednich organów, takich jak Rzecznik Praw Pacjenta.

Zalecenia dla personelu medycznego

1. Szkolenie i procedury:
   • Personel medyczny powinien być przeszkolony w zakresie obowiązujących przepisów oraz posiadać umiejętność ich analizy i interpretacji w różnych sytuacjach.
2. Indywidualna ocena:
   • Każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie, a reakcje personelu dostosowane do konkretnych okoliczności.

Wyniki badań są kluczowym elementem diagnostyki i leczenia. Personel medyczny powinien dbać o jak najszybsze i najbardziej odpowiednie przekazywanie informacji pacjentom, zwłaszcza gdy wyniki odbiegają od normy i mogą wskazywać na poważne choroby. Prawidłowa procedura i ostrożność w udostępnianiu wyników są niezbędne do zapewnienia pacjentom odpowiedniej opieki medycznej oraz ochrony ich praw.